Historia

KONKURS NA WYDARZENIE MUZEALNE ROKU

 

Idea powołania do życia konkursu na najwybitniejsze dokonania w obszarze działalności muzealnej zrodziła się trzydzieści pięć lat temu. W 1980 r. w Ministerstwie Kultury zespół ekspertów określił założenia i zasady regulaminowe po czym ogłoszono nabór zgłoszeń do pierwszej edycji Ogólnopolskiego Konkursu na Najciekawsze Wydarzenie Muzealne Roku. Od tego czasu wyróżnienie w konkursie jest najwyższą formą uznania osiągnięć w polskim muzealnictwie.

Przez trzydzieści lat konkurs zmieniał się w zakresie m.in. sposobu wyłaniania i nagradzania zwycięzców, przyznawanych nagród, powoływania i procesowania jury. Określone jednak na samym początku przez jego inicjatorów główne założenie nagradzania i upowszechniania najwybitniejszych osiągnięć ze wszystkich obszarów działalności muzealnej pozostały niezmienione.

Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie zostało pierwszą instytucją, której Ministerstwo Kultury powierzyło organizację konkursu. Regulamin przewidywał wówczas możliwość nadesłania przez każde z polskich muzeów jednego zrealizowanego projektu, bez względu na jego charakter. Formuła  była bardzo uproszczona, nie przewidywała podziału na kategorie tematyczne, traktując wszystkie zgłoszenia na równi. Sytuacja taka stawiała przed Ogólnopolską Komisją Ocen - jury konkursu - karkołomne zadanie dokonania wyboru najlepszych z pośród często trudno zestawialnych projektów, reprezentujących różne dziedziny statutowej działalności muzeów.

W początkowym okresie konkurs nie cieszył się dużym zainteresowaniem. Ze wszystkich uprawnionych regulaminem instytucji spływało około 30 zgłoszeń z zakresu gromadzenia zbiorów, dokonań naukowych, konserwacji, wystaw stałych i czasowych, działalności oświatowej. Z roku na rok liczba ta systematycznie wzrastała.

W 1990 r. na konkurs wpłynęło 70 zgłoszeń. Regulamin nakazywał wówczas komisji  ocenę projektów pod względem wartości merytorycznej, na którą składało się znaczenie naukowo-dokumentalne projektu, jego walory estetyczne, dydaktyczno-wychowawcze, zaangażowane środki, warunki organizacyjno-finansowe danego muzeum. Od 1993 r. wprowadzono istotną zmianę w skali ocen ustanawiając Grand Prix, nagrodę specjalną, Nagrody I, II i III stopnia oraz wyróżnienia.

Przełomowym dla konkursu był rok 2000, w którym Ministerstwo Kultury powierzyło jego realizację Muzeum Narodowemu w Warszawie. Nadana wówczas konkursowi nowa nazwa Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla, obowiązuje do dzisiaj. Odtąd Sybilla, mitologiczna postać wieszczki przepowiadającej przyszłość, stała się patronką konkursu. Imieniem Sybilli nazwano również zaprojektowane i wykonane przez wybitną rzeźbiarkę Zofię Wolską statuetki wręczane laureatom konkursu przez kolejne jego edycje do 2008 roku.

Niezmiernie ważną wprowadzoną wówczas zmianą regulaminową, było ustanowienie dziesięciu kategorii konkursowych obejmujących różne dziedziny działalności muzealnej. Zabieg ten niewątpliwie uporządkował i ułatwił ocenę zgłaszanych projektów. Nie musiały już ze sobą konkurować obszary muzealnej działalności o całkowicie odmiennym charakterze. Jury mając do dyspozycji kategorie miało większą łatwość w zestawianiu, ocenie i wyborze najlepszych zgłoszeń. Tak więc regulamin przewidywał wyróżnienia w ramach kategorii wystawy sztuki, wystawy historyczne, biograficzne i literackie, wystawy etnograficzne, wystawy przyrodnicze, techniczne i medyczne, publikacje, programy edukacyjne, oświatowo wychowawcze i promocyjne, osiągnięcia z zakresu działalności naukowej, dokonania z zakresu konserwacji, dokonania z zakresu organizacji. Do roku 2003 przyznawano również nagrody w ramach kategorii wystawy zorganizowane ze zbiorów zagranicznych. Zrezygnowano z niej z powodów zbyt małej liczby napływających zgłoszeń. W walce o Grand Prix i nagrody w poszczególnych kategoriach zabiegały instytucje muzealne, które zgodnie z regulaminem mogły składać po jednej propozycji w każdej z nich. Nie było jednak możliwości aby zgłosić projekt (np. wystawę) bądź jakąkolwiek jego część (katalog, plan promocji) w innej kategorii. Następowało stopniowe zwiększenie zainteresowania konkursem o czym najlepiej świadczy rosnąca z roku na rok liczba przesyłanych zgłoszeń – z 90 w roku 2000 do ponad 200 w 2010. Niewątpliwy w tym udział wprowadzonych wówczas zmian, jak również większa aktywność programowa samych muzeów.

W 2006 r. organizator wydarzenia, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wprowadziło nowe zasady powoływania składu jury konkursu. Do tej pory w gronie jurorów zasiadali zaproszeni przez organizatora dyrektorzy muzeów, muzeolodzy, osoby silnie związane ze światem muzealnym. Posiedzenie XXVI edycji obradowało w zupełnie zmienionym składzie. Do grona jurorów zostali zaproszeni przedstawiciele świata naukowego, historycy sztuki, kulturoznawcy, krytycy sztuki. Zasada ta została przyjęta również w kolejnych edycjach konkursu.

Zmiana w systemie wyłaniania zwycięzców konkursu została wprowadzona w 2009 roku. Zrezygnowano wówczas z nagrody Grand Prix, trójstopniowego nagradzania zgłoszeń w ramach każdej z kategorii i przyznawania wyróżnień. Wprowadzono system nominacji do nagrody głównej w danej kategorii i wytypowania spośród nominowanych zwycięzcy. Dzięki takiemu rozwiązaniu wszystkie projekty, które uzyskały nominacje były równie ważne. System ten wzorowany na filmowych Oscarach wzmocnił rangę pierwszego miejsca, usprawnił przebieg gali wręczenia nagród i zwiększył emocje wśród jej uczestników.

Okrągła,  trzydziesta gala konkursu odbyła się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Decyzją ministerstwa kolejną edycję konkursu realizował Narodowy Instytut Dziedzictwa. Było to więc pożegnanie z Sybillą po dziesięciu latach jego organizacji przez warszawskie Muzeum Narodowe. Instytut ogłosił ogólnopolski konkurs na nową statuetkę wręczaną laureatom. Zwyciężył projekt absolwentki wrocławskiej ASP Anny Bujak. Gala laureatów odbyła się w Muzeum Okręgowym w Toruniu.

W 2011 decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, został powołany do życia Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, w którego zakres kompetencji została wpisana organizacja Sybilli. Podsumowanie XXXII konkursu odbyła się w Pałacu na Wyspie w warszawskich Łazienkach Królewskich. Kolejne, w nowo oddanym do użytku budynku Muzeum Historii Żydów Polskich. W 2013 roku przeprowadzono otwarte konsultacje ze środowiskiem muzealników, zmierzające do zmian zasad regulaminowych. Prace odbywały się pod patronatem Rady Programowej NIMOZ. W grudniu 2013 roku ogłoszono XXXIV edycję konkursu na nowych zasadach.

Dotyczą one w pierwszej kolejności kategorii konkursowych, które maja objąć najistotniejsze współcześnie działania muzeów, wskazując na ich złożoność i wielopłaszczyznowość. W stosunku do obowiązującego dotychczas regulaminu, nowe zapisy zachowują wystawy jako najczęstsze formy prezentacji zbiorów, dokonań naukowych, nawiązania dialogu z publicznością. Projekt przewiduje pięć wystawienniczych kategorii, co ma szczególne znaczenie dla uwzględnienia różnic w merytorycznej działalności poszczególnych muzeów oraz wielkości zasobów. Kolejne kategorie obejmują ważne aktywności polskich muzeów, od tradycyjnych (działalność naukowa, konserwacja, edukacja, wydawnictwa), po szczególnie dzisiaj dynamicznie się rozwijające, ponieważ związane z dostępem do środków europejskich i rozwojem nowych technologii (digitalizacja, inwestycje). Wraz ze zmianą zakresu kategorii, muzea uzyskały możliwość składania czterech a nie jak dotąd trzech zrealizowanych przez siebie projektów.

Wynikiem przeprowadzonych zmian jest również wprowadzenie trzystopniowego systemu nagradzania w ramach każdej z kategorii konkursowych, przy czym nagroda finansowa dotyczy wyłącznie pierwszego stopnia nagród. Regulamin przewiduje dodatkowo możliwość przyznawania nagrody głównej dla szczególnie ważnego i wyróżniającego się projektu. Nabór zgłoszeń odbywa się wyłącznie drogą elektroniczną.

W lutym 2014 roku, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, opracował i uruchomił dedykowaną konkursowi stronę internetową, która służy uczestnikom Sybilli ale jest też platformą informowania i promowania nagrodzonych projektów.

XXXV, jubileuszowa edycja Sybilli miała miejsce w szczególnych okolicznościach. Towarzyszyła bowiem I Kongresowi Muzealników Polskich a uroczysta gala laureatów odbyła się w gmachu Teatru Wielkiego w Łodzi. W kolejnym roku gala laureatów konkursu miała miejsce również w Teatrze Wielkim. Tym jednak razem w Warszawie. Grand Prix tej edycji trafił w ręce zespołu Muzeum Śląskiego. W ostatniej edycji Sybilli triumfowało Muzeum Narodowe w Warszawie projektem "W muzeum wszystko wolno". Uroczyste ogłoszenie laureatów miało miejsce w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie.