Kontakt

Muzeum Narodowe w Warszawie


 

Wystawa „Aleksander Gierymski 1850-1901”  była pierwszą tak szeroko zakrojoną, obejmującą blisko 300 dzieł  prezentacją  dorobku artystycznego  jednego z  inicjatorów wielkiej tradycji polskiego koloryzmu, modernisty odrzucającego anegdotę i historię w malarstwie, ustawicznie konfrontującego własne dokonania twórcze z nowatorskimi osiągnięciami sztuki europejskiej.  Powstała w ramach projektu „Bracia Gierymscy” realizowanego przez Muzea Narodowe w Warszawie i  Krakowie.  Jej przygotowanie poprzedził prowadzony przez  dwa lata program badawczy, którego celem była weryfikacja dotychczasowego stanu wiedzy na temat życia oraz twórczości Aleksandra Gierymskiego. Wyniki badań zostały opublikowane w towarzyszącym wystawie  katalogu.

Zgromadzone  dzieła – w tym także prace nigdy wcześniej nie pokazywane publicznie – stworzyły możliwość nowego, krytycznego spojrzenia na dorobek twórczy malarza, uchwycenia głównych cech jego talentu podporządkowanego wciąż na nowo podejmowanym próbom odkrywania świata natury, wyrażania  prawdy  o życiu współczesnego człowieka. Pozwoliły lepiej zrozumieć cechującą go niezależność artystyczną,  nowatorską  śmiałość eksperymentów warsztatowych wynikających z fascynacji problematyką światła oraz koloru.  Jego twórczość, poparta wnikliwą obserwacją natury, podporządkowana absolutnej logice i konsekwencji w budowie obrazu, była zjawiskiem niezwykłym na tle malarstwa polskiego 2 poł. XIX w. Gierymski był postrzegany jako prekursor realizmu zrywający ze sztywnymi regułami malarstwa akademickiego, jako impresjonista owładnięty ideą przetransponowania światła w zespół plam barwnych, wreszcie symbolista, który odrzucił  naturalistyczny imperatyw naśladowania natury na rzecz intensywnego jej wyrażania. Te różnorodne „oblicza” artysty znalazły odzwierciedlenie w koncepcji wystawy i jej aranżacji przestrzennej.

Układ ekspozycji odzwierciedlał kolejne etapy rozwoju twórczości Gierymskiego. Główny wątek narracji koncentrował się wokół jego eksperymentów dotyczących analizy zjawisk świetlnych i możliwości ich odwzorowania na powierzchni płótna, a także umiejętności dostosowywania środków artystycznego wyrazu  do charakteru zagadnienia malarskiego, z którym chciał się zmierzyć. Wokół dzieł o znaczeniu kluczowym dla oeuvre Gierymskiego – m.in. takich jak Sjesta włoska, W altanie, Święto Trąbek, Anioł Pański -  były ugrupowane prace o zbliżonej tematyce, rysunki, szkice przygotowawcze  i studia plenerowe, a także fotografie, którymi posługiwał się przy opracowywaniu kompozycji. Pozwalało to lepiej zrozumieć jego metody warsztatowe oraz zmagania twórcze towarzyszące powstawaniu kolejnych dzieł. Po raz pierwszy zaprezentowano w tak szerokim wyborze rysunki artysty oraz wykonane na ich podstawie ryciny, publikowane w ówczesnej prasie. Praca ilustratorska, przez wiele lat stanowiła istotny nurt  działalności twórczej Gierymskiego, często była jedynym źródłem utrzymania, a dotychczas pozostawała zjawiskiem słabo rozpoznanym i niedocenianym przez historię sztuki.   

W okresie trwania wystawy był realizowany  program imprez towarzyszących, m.in.: spotkania z publicznością,  wykłady, warsztaty familijne,  spacery  śladami miejsc  związanych z życiem artysty, a także zajęcia dla grup szkolnych. W maju 2014 w Muzeum Narodowym w Warszawie została zorganizowana interdyscyplinarna sesja naukowa dająca możliwość prezentacji  poglądów współczesnych badaczy na dorobek twórczy oraz osobowość Aleksandra Gierymskiego.

W opinii społecznej wystawa była postrzegana jako jedno z najważniejszych wydarzeń w kulturalnym życiu Warszawy w 2014 roku. Potwierdza to rekordowo wysoka frekwencja    (blisko 100 0000 widzów) oraz fakt, że wiele osób odwiedziło ją przynajmniej dwukrotnie – indywidualnie oraz uczestnicząc w oprowadzaniach organizowanych przez Dział Edukacji.  Wystawa wzbudziła także ogromne zainteresowanie  mediów, była tematem licznych recenzji w prasie, audycji radiowych i prezentacji telewizyjnych. Została bardzo dobrze oceniona przez grono krytyków, stałych uczestników programu „Tygodnik Kulturalny” (emisja TVP Kultura, 11.04.2014). Wystawa oraz towarzyszący jej katalog  zyskały również uznanie w  środowisku historyków sztuki.